Persfotografen maken van een gebeurtenis vaak meerdere foto’s. Daarvan verschijnt er meestal maar één in de krant. Tegenwoordig zijn zowel de krant als de originele fotoserie van de persfotograaf veelal in gedigitaliseerde vorm terug te vinden. Maar het zoeken naar deze bronnen en het leggen van verbindingen daartussen is vooralsnog handwerk. Onderzoekers verkennen nu de mogelijkheden van Artificial Intelligence (AI) om deze collecties met elkaar te verbinden en de rijkdom van persfotoarchieven beter te ontsluiten. Hierdoor wordt het makkelijker om het volledige verhaal van een enkele persfoto te achterhalen. De wiskunde van Sioux Technologies vervult hierbij een sleutelrol.
Voorbij de momentopname
Tal van iconische foto’s staan op ons netvlies gebrand. Denk bijvoorbeeld aan de Chinese protestant die op het Plein van de Hemelse Vrede een rij tanks tegenhield of Dolle Mina’s die hun blote buiken toonden met de tekst ‘baas in eigen buik’. De foto is een momentopname van de werkelijkheid en wordt gebruikt in kranten om een verhaal te vertellen. Maar waar komen de foto’s vandaan? Hebben persfotografen misschien meer foto’s van die ene gebeurtenis gemaakt? En welke verhalen zijn erover geschreven in de krant?
Beeldherkenning
Met behulp van slimme algoritmes kunnen we beeldherkenning inzetten om duizenden krantenfoto’s te koppelen met de hele reeks foto’s in persfotoarchieven. Met als doel dat gebruikers kunnen doorklikken van de foto uit de krant naar alle bijbehorende foto’s in het persfotoarchief, om zo op nieuwe manieren verhalen te ontdekken en te vertellen.
Het verhaal van Minka Hodzic
De betekenis die deze technologie kan hebben om onze perspectieven op het verleden te verrijken wordt geïllustreerd door het verhaal van Minka Hodzic. Als elfjarig meisje vluchtte Minka met haar familie in 1993 vanuit Bosnië naar Nederland. Van haar aankomst in Haarlem wordt verslag gedaan in het Haarlems Dagblad, inclusief een foto waarop zij met haar moeder te zien is. Als Minka een kwart eeuw later op zoek gaat naar haar verleden, komt zij er tot haar verbazing achter dat de destijds aanwezige persfotografen van Fotopersbureau De Boer niet één of enkele foto’s maakten, maar 57. Uiteindelijk blijken dit de oudst bewaarde beelden van haar familie en vrienden te zijn. De ontdekking van deze foto’s heeft Minka geholpen om het ontbrekende deel van haar leven te reconstrueren. Na een jarenlange zoektocht kon Minka deze periode afsluiten. Ze kwam erachter dat haar verhaal relevant was voor de huidige vluchtelingenstroom. Dankzij haar verhaal realiseren wij ons het belang van het verbinden van erfgoedcollecties om het verborgen verhaal te achterhalen.
Zoekmachine
Gebruikers kunnen vanaf januari 2022 een zoekvraag opgeven op www.krant-en-fotos.nl, waar de technologie in een zoekmachine zal worden opgenomen. Het gaat vooralsnog om foto’s uit de jaren 1970 uit Nieuwsblad van het Noorden, IJmuider Courant en Haarlems Dagblad.
Samenwerking
Voor het verbinden met AI van de kranten en de foto’s hebben het Noord-Hollands Archief, Groninger Archieven, het technologiebedrijf Sioux Technologies, Picturae en KB, de nationale bibliotheek de handen ineengeslagen. Het project wordt gefinancierd door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW).
Fotobijschrift: Demonstratie van jongeren in Groningen tegen aankoop Amerikaanse F-16 straaljagers. Voorpagina van Nieuwsblad van het Noorden, 3 februari 1975. Foto: Collectie Van der Veen / Groninger Archieven
